Binnen twee weken twee keer richting Verdun, wat een luxe! Hoewel de voortekenen deze keer wezen op een natte tocht, werden de weersvoorspellingen steeds beter naarmate het weekend dichterbij kwam. Uiteindelijk hebben we alleen maar fris, zonnig weer gehad. Perfect eigenlijk.
We beginnen op de vroege morgen met het stemmige Duitse oorlogskerkhof in Lissey. Mooie lange schaduwen.
Daarna door naar het Herbebois, ten noorden van Verdun. Vanaf 21 februari 1916 barstte de slag om Verdun hier in alle hevigheid uit. De Duitse troepen vielen het Herbebois aan vanaf Kap der Guten Hoffnung (Cap de Bonne Esperance). Vanaf 24 februari was het bos in bezit van de Duitsers, mede omdat de Fransen moesten terugtrekken vanwege druk op de flanken.
De situatie aan het begin van de slag om Verdun en de situatie per oktober 1918
 |
| Foto internet |
 |
| Foto MortHomme |
We lopen aan vanaf Beaumont-en-Verdunois, village detruit. Gelijk komen we achter het kerkhof een stèle tegen. We kunnen het opschrift niet goed lezen maar inmiddels weet ik dat er Erwin Muller staat (geboren 9-1-1892, overleden in 1916), de rest van het opschrift is weg
Een stukje verder op het pad komen we een aparte bunker tegen. Bakstenen, half verscholen onder de grond en met een diepe gang naar beneden.
Zoals eigenlijk altijd zien we ook nu weer de aanwezigheid van volop dierenleven.
 |
| Het moest snel: de kont van een hertje |
Al snel stuiten we op een van de vele bunkers in dit bos. De Duitsers hadden hier meerdere stellingen gebouwd. Rondom la Wavrille stuiten we op de eerste zichtbare delen van de Tannhäuser stelling. De eerste bunker heeft nog mooie elementen maar geen dak. Deze bunker is nooit afgebouwd.
Daarna een bunker met opschrift. Er staat: Erbaut 2 KPB 29.
In deze bunker vind ik een kogel. Het blijkt van de Amerikaanse fabrikant Remington te zijn (daarvan had je er 2 overigens). 1 17 wil zeggen dat deze gemaakt is in het 1e kwart van 1917. Art D wil zeggen dat hij is goedgekeurd voor de Franse artillerie. Hij werd gebruikt door de Franse Lebel
Daarna weer een bunker. Na het betere kapwerk van kleine takken hadden we vrij zicht.
Lunch!
Na de lunch lopen we richting de volgende groep bunkers die vlak bij elkaar liggen
Voor dit bunkertje vind ik een kogel maar ook een bakelieten mondstukje van een pijp. Het pijpje zelf was waarschijnlijk van hout en is na 100 jaar vergaan
 |
| voorbeeld van een dergelijke vintage pijp |
En het onvermijdelijke schepje. Flink formaat trouwens, en ook flink aangetast
Dan een bijzondere, kleine unterstand. Het houten raamwerk binnenin is nog zichtbaar. Onder deze unterstand ligt een ruimte om munitie op te slaan
Deze unterstand ligt naast een pad. Dit pad is flink omgewoeld. Waarom weet ik niet.
Op het pad liggen nog wel rails en andere resten. Mooi stukje bos
Vandaar is het niet ver naar de volgende bunker. Deze bunkers maakten onderdeel uit van de Hagen stelling. De eerste van het rijtje heeft nog redelijk intacte houten bekleding aan de binnenkant. De vloer is waarschijnlijk ook met houten balken bekleed geweest. Ook hier weer restanten van bedden
Dan de bekendste in het rijtje, de Seehund. Niet ver hier vandaan, in het Bois des Caures, staan bunkers met soortgelijke dierennamen
 |
| De schroef voor in het hout zit er nog in |
We lopen terug richting auto
We bezoeken een paar villages detruits. De auto staat bij Beaumont-en-Verdunois dus daar beginnen we mee
De ruïne van de kerk van Ornes
Bezonvaux
(onderweg naar) de Abri Caverne des 4 Cheminées.
Een monument voor het village détruit Vaux-devant-Damloup. Er staat: "Passant, va dire aux autres peuples que ce village est mort pour sauver Verdun en pour que verdunsauvat le monde. Vaux, le 10 aout 1924 R. Poincaré".
Dat was dag 1. Een volle, prachtige dag met alweer veel gezien. Het houdt niet op. Naar het hotel voor de welverdiende borrel, een entrecote in de Western Grill en vooral nagenieten
Op dag 2 vervolgen wij onze tocht door het Herbebois.
Voordat we daar zijn komen we langs wat fotomomentjes. Een "Batterie de Tunnel"(munitiedepot) en commandopost (?) nabij fort de Tavannes. En het monument van de uitgeputte, moegestreden, bijna verslagen maar uiteindelijk overeind gebleven Lion de Souville.
Indrukwekkend monument vind ik dat.
En dan naar Soumazannes. Alweer een village detruit. Ook dit was een doel op de eerste dag van het Verdun offensief. De IR24 en de IR64 gaan we tegenkomen vandaag.
Prachtige omgeving nu. Uitkijk op het Herbebois.
De weg naar de stèle van het Brandenburger IR24 op het voormalige waldfriedhof wordt aangegeven met een bordje. Er is al een paar keer hard gewerkt aan de restauratie van dit monument. Klink / Massing vanaf 2002 meerdere keren, in 2005 o.a. met Radet.
In 1916 lagen hier 25 soldaten begraven.
In de 20-er jaren van de vorige eeuw was het gebruikelijk dat graven van kleinere, moeilijk toegankelijke begraafplaatsen werden overgebracht naar grotere begraafplaatsen. In dit geval naar Ville-devant-Chaumont
 | |
| Foto internet |
 |
| Foto Klink |
 |
| Foto Klink |
 |
| 2004 |
 |
| 2005 |
 |
| Foto Klink |
De voormalige begraafplaats is daar aangelegd waar in het begin van de slag om Verdun de eerste slachtoffers zijn gevallen. Het IR24 hoorde bij de manschappen die een paar dagen na het begin van de slag Fort Douaumont veroverde (25 februari) en een heldenstatus verwierf in Duitsland. Haubt en Brandis kregen de 'Pour la Mérite', Kuntze en Radtke, die eerder in het Fort waren, kregen ...niets
 |
| Kuntze, Radtke, Haubt, Brandis |
Na de restauraties is het monument inmiddels rood aan het uitslaan van de schimmels die er bezit van nemen. Bij de Mineur bron bij St. Mihiel zagen we hetzelfde fenomeen (inmiddels opnieuw gerestaureerd)
 |
| “Wir gedenken unsrer helden
die für uns ihr leben gaben Möge dieser stein es melden wie wir danken ihrer taten” |
Uiteindelijk werk het Herbebois op 24 februari geheel door de Duitsers ingenomen.
Bij een van de vorige restauraties is een deel van de omheining teruggevonden
 |
| Foto Klink |
In de nabijheid is nog een grafsteen teruggevonden. Op het Denkmalproject vind je deze informatie over deze soldaat:
Dienstgrad
|
Name
|
Vorname
|
Geburtsdatum & Ort
|
Todesdatum & Ort
|
Einheit
|
Bemerkungen
|
Offiz. Stellv.
|
DRÄHN
|
Otto
|
23.09.1886 in Havelberg
|
10.05.1916 bei Verdun
|
5./I.R. 24
|
Einzig erhaltener lesbarer Grabstein, ruht auf der Kriegsgräberstätte in Ville-devant-Chaumont.
|
Achter dit monument vind je nog loopgraven en stollen.
Ook in de nabijheid staat het monument van het Rheinische Pionier Batallion 30. Deze is al jaren in slechte staat helaas en is dringend aan restauratie toe
Iets verder naar het zuiden staat de grafsteen voor Paul Riedel. Riedel was onderofficier bij het IR64, dat aan de linkerflank van het IR24 het Herbebois moest aanvallen. Waarschijnlijk is hij op 22 februari 1916 gevallen.Dat hij een grafsteen heeft gekregen van zijn kameraden wil vermoedelijk zeggen dat hij geliefd is geweest.
Om deze grafsteen is veel te doen geweest. Uit onderzoek bleek dat er nog beenderen onder de steen zouden liggen. De Volksbund heeft daarom in 1999 het graf geopend. Volgens Schweitzer / Klink is dat niet op een erg zorgvuldige manier gebeurd. Klink zegt zelfs dat omstanders de Volksbund medewerkers op beenderen hebben geattendeerd die anders vergeten zouden worden. De grootste verrassing was dat er twee schedels lagen, en waarschijnlijk ook beenderen van 2 (of meer) soldaten. Klink besloot daarom op 16 maart 2002 wederom (via officiële kanalen) het graf te openen. Er bleek echter niets meer te liggen. Hoewel de beenderen in 1999 zijn opgegraven is Riedel pas in 2010 bijgezet op het oorlogskerkhof in Labry. Daar zit 11 jaar tussen. Van wie de andere schedel was, is volgens mij niet bekend.
Dienstgrad
|
Name
|
Vorname
|
Geburtsdatum & Ort
|
Todesdatum & Ort
|
Einheit
|
Bemerkungen
|
Uffz.
|
RIEDEL
|
Paul
|
18.01.1889 Berlin
|
22.02.1916 im Herbebois
|
9./I.R.64
|
2010 umgebettet auf die Kriegsgräberstätte Labry, Grab 2-496
|
 |
| Foto Massing |
 |
| Foto Massing |
 |
| Foto Massing |
 |
| Foto MortHomme |
De grafsteen is niet makkelijk te vinden. Toen we op de plek aankwamen bleek er een boom te zijn omgeknakt die op slechts enkele meters van de grafsteen op de grond is gevallen.
Tja, dat kan gebeuren in een bos
Vandaar naar het zuiden. Naar de oorspronkelijke stellingen van de Franse artillerie welke door de Duitsers werden veroverd. Om daarna te worden omgebouwd in Duits voordeel. Een eerste bijzondere vondst is een boom die om een stuk rail is gegroeid.
Ik heb een foto gezien van de beginjaren 2000 waar je nog een veel groter stuk uit de boom zag steken. De boom groeit de rail boven het hoofd denk ik.
Hier tegenover hadden de Fransen een marine kanon geplaatst. Al wat hiervan nog rest is een betonnen muurtje
 |
| Foto MortHomme |
Zodra het Herbebois was veroverd werd het achterland en konden er lagers gebouwd worden. Een stukje verder liggen nog een paar redelijk goed bewaard gebleven stollen.
 |
| Foto MortHomme |
In deze laatste stollen heb ik me overigens niet gewaagd, dat was een beetje een zooitje.
Weer een stukje verderop vinden we een diepe loopgraaf met daarin een kleine unterstand. Hierin staan nog steeds een paar opmerkelijk goed bewaard gebleven bedden.
We lopen verder richting 3 observatiebunkers. Er omheen wordt aan bosbouw gedaan, maar de bunkers blijven gespaard. Goed om te zien. De eerste is de meest bijzondere
Een paar meter verder de volgende twee
We lopen terug via de Andreasschlucht en komen nog langs een bunker en stutzpunkt Sabine
 |
| Kop van een steelhandgranaat |
Via de meertjes bij Soumazannes lopen we weer naar de auto. Wat een prachtige tocht door het bos weer. Je ziet er niemand. Heerlijk.
De volgende stop is het monument voor Henry Gunther. Op Wiki staat daarover:
Henry Nicholas John Gunther (June 6, 1895 – November 11, 1918) was an American soldier and likely the last soldier of any of the belligerents to be killed during World War I.[1][2][3] He was killed at 10:59 a.m., about one minute before the Armistice was to take effect at 11 a.m.[2][4][5]
Gunther had recently been demoted, and was seeking to regain his rank just before the war ended.[3]
Gunther's unit, Company 'A', arrived at the Western Front on September 12, 1918. Like all Allied units on the front of the Meuse-Argonne Offensive, it was still embroiled in fighting on the morning of November 11.[9] The Armistice with Germany was signed by 5:00 a.m., local time, but it would not come into force until 11:00 a.m. Gunther's squad approached a roadblock of two German machine guns in the village of Chaumont-devant-Damvillers near Meuse, in Lorraine. Gunther got up, against the orders of his close friend and now sergeant, Ernest Powell, and charged with his bayonet. The German soldiers, already aware of the Armistice that would take effect in one minute, tried to wave Gunther away. He kept going and fired "a shot or two".[3] When he got too close to the machine guns, he was shot in a short burst of automatic fire and killed instantly.[5][10] The writer James M. Cain, then a reporter for the local daily newspaper, The Sun, interviewed Gunther's comrades afterward and wrote that "Gunther brooded a great deal over his recent reduction in rank, and became obsessed with a determination to make good before his officers and fellow soldiers".[3]
American Expeditionary Forces commanding General John J. Pershing's "Order of The Day" on the following day specifically mentioned Gunther as the last American killed in the war.[10] The Army posthumously restored his rank of sergeant and awarded him a Divisional Citation for Gallantry in Action and the Distinguished Service Cross.
De vlag is rond de vlaggenmast geknoopt, gerafeld en al
 |
| Foto Wikipedia |
Vreemd. Lijkt niet op een monument uit de eerste wereldoorlog.
Maar dat is toch een Duits kruis?
Tenslotte op de terugweg nog een Duits kamp bekijken in het achterland.
Nog niets over gelezen maar het stond op de ign kaart. Later krijg ik van Marij deze link.
Geen wo1 maar wo2 dus. Dit is de locatie van een geheim Duits radar station, Drache.
 |
| Hierop stond de radar ('regelbau' in kaartje) |
Dat waren weer een paar geweldige dagen. Veel gezien, heerlijk weer.
We stappen in de auto richting huis. Na een half uur rijden komen we in een sneeuwbui terecht...
