Afgelopen weekend weer prachtige tochten gemaakt door de
bossen rondom Verdun. Kort voor het bereiken van de eerste bestemming brak,
geheel tegen de voorspellingen in, zelfs het zonnetje door. Blauwe luchten,
witte wolken, bomen met maretakken.
En jagers. In dit seizoen zie je regelmatig
een rij auto’s op de weg, naast een bosrand staan. Met mannen in felgekleurde
hesjes en een geweer op de schouder. Uiteindelijk hebben we er geen last van
gehad deze dagen. Veel knallen gehoord maar volgens ons nog op
redelijk veilige afstand.
Bij alle tochten die we maken komt veel voorbereiding kijken. Zoeken, lezen, vergelijken. En als we er soms niet uitkomen, tillen
tips van Tommy, Wim, Hans en vooral Marij ons weer over een dood
punt heen en kunnen we weer een stukje van de puzzel leggen. En daar ben ik hen
heel dankbaar voor!
Gincrey
Begonnen in het Gersdorff lager. Daarvan heb ik in april
al een aantal foto’s geplaatst van het Fernsprech Amt. In de oorlog was in het
Gersdorff lager ook de Kirchwiese gelegen. Daar was een altaar en werden
kerkdiensten gehouden. In de bosrand rond een van de weides moeten ook
schoongemaakte graven liggen. We hebben ze niet gevonden helaas. En geen tijd
voor een uitgebreide zoektocht. We hebben vandaag nog een paar andere tochten
op het programma die meer prioriteit hebben.
Volgende stop was Bois le Parinsaux. In dit bos, vlak naast
de weg, liggen een aantal bunkers op korte afstand van elkaar. De bekende
bunker met het 1917 opschrift, maar daarnaast bijvoorbeeld ook een bunker met
daarin de houten betimmering en teerpapier nog aanwezig. Erg interessant maar ook
toegankelijk gebied.
 |
| Luchtpijp van onderliggende bunker |
Ook nog even naar de overkant van de weg om de escargot
bunker in het Litzmann lager te fotograferen. Ook hiervan heb ik in april al foto's geplaatst.
Bois de Manheulles / Bois de Fresnes
En dan het hoofddoel voor vandaag. Op het Franse forum heeft iemand in 2009 een tocht door het Bois de Manheulles en Bois de Fresnes geplaatst.
De route van deze tocht heb ik ooit van Hans gekregen. Maar ook op het
Nederlandse forum zijn topics over deze bossen gemaakt door Marij en Annelies. De
tocht voert langs een flink aantal bunkers waarvan sommige bijzonder zijn. Als
je oude stellingskaarten over deze route legt, kun je de aanwezige bunkers in
de toenmalige stellingen plaatsen en ze benoemen. Dit geeft meer context en
samenhang dan enkel het bezoeken van losse bunkers in een bos.
 | |
| Foto Morthomme |
 |
| Foto Morthomme |
We rijden vanuit Manheulles naar het noorden, onder de
snelweg door, en parkeren de auto net voor de slagboom en duiken daar het bos in. Het bos is nat en zompig. Het heeft de periode hiervoor veel
geregend en dat is te merken ook. In sommige delen van het bos telt één stap voor twee
en het stroompje is net te wijd om erover te springen. Dat zal ons later de lust tot het bezoeken van de geschakelde
bunker nabij het bahnhof Römer ontnemen. Aan de verkeerde kant van het beekje
het bos ingelopen, in de verwachting verderop een bruggetje tegen te komen.
Helaas. En geen puf om terug te lopen en aan de goede kant alsnog die richting
op te lopen. In een droog bos was dat geen enkel probleem geweest. Ook morgen
in het Bois d’Ormont en Bois des Caures zakken we letterlijk tot onze enkels in
de modder weg. Wat ook niet helpt is dat zowel in Bois de Manheulles als in het
Bois d’Ormont de bosarbeiders flink huis houden. Met een nóg onbegaanbaarder bos
als resultaat.
We volgen
niet precies de route van het Franse forum kaartje. We willen tot aan bunker 1
lopen en het is eind november, half vijf begint het donker te worden. We beginnen
daarom op de heuvel la Grande Woëvre in het voormalige stützpunkt Römer.
Blinkstelle Hirschgraben, op de rand van de heuvel van la Grande Woëvre
Door naar stp. Adolf
Verder
de route volgend richting stp Gehspitz. Voor Gehspitz ligt een bunkertje met
mooie inscriptie Erb 9 Komp LIR, de rest is weggehakt. Waarschijnlijk LIR 81. Naast de deur staan
spoorbielzen.
Ook tussen Gehspitz en stp. Block in liggen nog een paar interessante bunkers, die niet in “de route” zijn opgenomen. Een ingang naar een stollencomplex (Breitenau?), stp Mittelblick en stp Schweinestiege. Mittelblick heeft een inscriptie 9K. Helaas geen resten van een spoorlijn gezien.
De Ruisseau du Pont Marguitte oversteken gaat niet, tenzij je een poolstok bij je hebt. Dus omlopen via een bruggetje naar stp Block. Prachtige bunker die in november 2015 is schoongemaakt door Frederic Radet. Het bos rondom Block is platgewalst. Daar zal Frederic niets mee van doen hebben lijkt me.
Vandaar naar een andere bunker van stp. Block. Blijkbaar is deze bewoond, een roodbruine vos schiet schichtig de bushbush in. Moeilijk foto’s maken, deze bunker staat volkomen in het struikgewas. Marij kon er nog in de betonnen loopgraaf rondlopen, nu is hij tot de nok gevuld met water. Tijdens de tocht van het Franse forum lid leek het alsof deze bunker recent was schoongemaakt.
 |
| Foto Franse forum |
 |
| Foto Franse forum |
 |
| Blik terug naar de vorige bunker |
Stp Pilz is een mooie verzameling bunkers.
 |
| De trap links is verdwenen onder de bladeren en takken |
Een stukje verderop langs het bospad, nog steeds Piltz
Bollwerck, ook weer nagenoeg niet te fotograferen door het struikgewas.
En aan de overkant van de weg nog een bunker van Bollwerck in het struikgewas.
Vanaf Pilz en Bollwerck over de Tranchée des Basses naar de laatste bunkers van de route.
Een extraatje in de vorm van de bunker met dubbele
inscriptie, zoals door Marij op het forum getipt. Deze staat in een inmiddels
wel erg donker bos. In de winter is hij vanaf de weg te zien.
De laatste bunkers vallen wat tegen. We zijn moe geworden van het stoempen door de drek. Het begint donker te worden. Het begint te regenen. En de bunker is niet de bunker die ik hoopte aan te treffen. Ik hoopte in deze laatste bunker een Bayerische cartouche aan te treffen maar ik kon niets vinden. Over de Tranchée des Basses lopen we terug naar de auto in de inmiddels aanzwellende regen. Tegen de tijd dat we de auto bereiken zijn we drijfnat. Maar geeft niet, we hebben een mooie tocht gemaakt en dadelijk naar een droog hotel in Verdun.
Gelukkig staan er in het hotel niet één maar twee kerstbomen (25 november)… De zalig smakende en welverdiende Leffe verdrijft alle vermoeidheid. Na het eten op tijd naar bed. Morgen weer een lange dag in het modderbad.
Bois d’Ormont
De volgende frisse morgen al vroeg in een mistig, zacht glooiend
landschap naar het Bois d’Ormont gereden. De inspiratie voor het maken van deze
tocht komt voort uit het topic van Tommy op het forum. Voor ons loopt een
eenzame jager het bos in. Hopelijk heeft hij weinig “collega’s”.
Het bos was tot oktober 1918 in Duitse handen.
Het bos was tot oktober 1918 in Duitse handen.
 | |
| La Face Cachee |
Als eerste vinden we de grafstenen van Wilhelm
Tietz en Bruno Zeiner, beide overleden op 23 februari 1916. Ze liggen netjes op
de grond aan de rand van een bospad. Bosbouwers (?) hebben ze verplaatst van
waar ze eerst hebben gelegen.
 |
| La Face Cachee - cimetière Crepion |
Daarna langs diepe loopgraven op zoek naar de observatiebomen. In deze loopgraven liggen een aantal (observatie)bunkers.
De observatiebomen hangen er gelukkig nog steeds zo bij als
na de storm van 2007. Prachtig. Vanuit de observatiepost in de bomen had je
waarschijnlijk een goed uitzicht op het Bois des Caures.
Next stop Ormont Ferme. Iets te vroeg rechtsaf het bos ingegaan. Ploeteren over een door bosbouw verwoest pad. Later zal blijken dat er een heel makkelijk paadje loopt vanaf het hoofdpad... Overigens is ook dit hoofdpad een moeras.
 |
| Everzwijnen? |
Van de Ferme resten
nog wat muren. Verder interessant terrein met loopgraven en een waterbak.
 |
| La Face Cachee |
Vlakbij de Ferme staat een waterbak. Door de Duitsers gebouwd, of bestond deze al in de tijd dat de Ferme een vooroorlogse boerderij was? In het dorpje Crépion zelf zie je ook een dergelijke waterbak, onderaan de toegangsweg
Bois des Caures
Na de lunch zijn we naar het Bois des Caures gereden om de
dierenbunkers te zoeken. Daarvan staan de coördinaten in het handige Verdun
wandelingenboekje. De route is aangegeven met oranje strepen op de bomen en af toe vlaggetjes
op takken. Maar dan nog!
 |
| Foto Morthomme |
De "abri exposé"
"Mammut"
Büffel 1 en 2 ook niet kunnen vinden. Terwijl we er misschien wel bovenop hebben gestaan. Deze bunker komt niet boven het maaiveld uit. Lastig zoeken. Al zoekende naar Büffel zien we wel een kudde everzwijnen passeren. Gelukkig vonden ze ons niet bedreigend.
 |
| Het moest snel. In de cirkels zie je nog net twee ruggen van everzwijnen |
"Hai"
"Walfisch"
"Krokodil"
"Habicht"
Tenslotte over een moerasakker vanaf de weg naar de
observatiebunker gelopen. Deze kijkt vanuit de rand van het Bois des Caures naar
de Duitse stellingen in het Bois Juré. Aangrijpend als je nadenkt over wat zich
hier moet hebben afgespeeld.
Bois Juré was het uitgangspunt voor de Duitse aanval op Verdun en de plaats waar Driant en zijn soldaten een verschrikkelijke aanval moesten weerstaan.
Als je vanuit deze bunker naar de overkant kijkt word je wel een beetje stil.
Bois Juré was het uitgangspunt voor de Duitse aanval op Verdun en de plaats waar Driant en zijn soldaten een verschrikkelijke aanval moesten weerstaan.
Als je vanuit deze bunker naar de overkant kijkt word je wel een beetje stil.
Een paar minuten nadat we zijn ingestapt om naar huis te
gaan begint het te regenen. Gelukkig hebben we het deze dag droog kunnen
houden. Volgend jaar weer.
