Men is begonnen met de aanleg van het kerkhof in 1915. Na de oorlog zijn alle graven overgebracht naar andere meer centraal gelegen kerkhoven die makkelijker bereikbaar zijn, zoals die van Servon-Melzicourt. Dit kerkhof lag te ver verscholen in de bossen, te moeilijk bereikbaar om onderhoud te plegen of om te bezoeken. Daar ligt het nog steeds, tenminste wat er van over is. Om de site te beschermen wordt de locatie niet op internet gedeeld. Hier dus ook niet.
Om er te komen moet je er een fikse wandeling door de bossen voor over hebben. Wij liepen door een kloof, en wat wij niet wisten was dat deze kloof een Duits lager heeft geherbergd. Vol schamele restanten van flessen, granaten, keramieke flessen, keukenspullen. Paardenbotten... Door de jaren heen zochten deze spullen zich een weg naar beneden. Uitsparingen van de onderkomens (de hutten) zijn nog zichtbaar in de helling. Een "wauw" gevoel. Het eerste kamp dat wij bezoeken, buiten het gerestaureerde Ravin du Genie en Camp Moreau.
 |
| Gamelle (of: Kochgeschirr) |
 |
| Kop van een steelhandgranaat |
 |
| Een "ei" handgranaat |
Na deze prachtige ervaring, komen we aan bij het kerkhof van 2/Pi16. Precies zoals we gehoopt hadden: desolaat, mystiek, door de natuur teruggenomen.
 |
| Foto Wim Degrande |
Naast het kerkhof ligt een ingang naar een stollen kaserne. Levensgevaarlijke gladde vlucht van meters naar beneden. Hier schuilden de soldaten voor artillerie vuur. Zonder touw kom je er nu niet meer uit...
Verder veel nog diepe loopgraven, een betonnen loopgraaf, bunkerresten
En tenslotte het kerkhof van RER2. Hiervan rest niets meer dan wat brokken, een stukje ommuring, iets wat een sokkel voor een monument zal zijn geweest.
Hierna weer dezelfde route terug naar de auto. Fantastische tocht. Even alles laten bezinken en in perspectief zetten. Hoe nu verder. Besloten vandaag geen nieuwe grote boswandeling meer te doen maar nog wat losse monumenten. Tenminste, nádat we eerst het Heckhoff lager bij La Mare aux Boeufs hebben bezocht dan. Een bahnhof van de Argonnerbahn en een stèle van een pionierskompanie. Volgens alle bronnen moeilijk te vinden...maar nu is het winter. Geen bladgroen!
Daar ligt ook een Haubtverbandplatz nabij. Met als directe buur een Nederlandse vrouw van huisraad.fr. Deze grote verbandplatz heeft nog een paar originele elementen. Een gemetselde wasbak, blauwe ornamenten en het bekende opschrift Gluck Auf
Een lavabo vlakbij, weet niet of die ook uit de eerste wereldoorlog stamt
Verder langs de weg een aantal bunkers in het Knielager. In een ervan moet nog een bed staan. We hebben niet meer alle bunkers bezocht. Komt nog wel een keertje.
Hierna kort stilgestaan bij het monument voor the Lost Battalion
Het Duitse kerkhof bij Apremont, met aan de randen nog een paar originele gedenkstenen. Bij een lijkt het of hier nog meer "gedenksteen" onder de grond zit. Aan de overkant van de weg lag Borrieswald lager. Daar zijn we vandaag niet meer aan toegekomen.
En tenslotte nog een poging gewaagd wat resteert van het monument bij Chatel Chéhery te fotgraferen. Alleen was er geen enkele mogelijkheid het monument op de bekende mogelijkheid te fotograferen (van achteren met de kerk op de achtergrond). Je kunt er gewoon niet meer bijkomen.
